BTK'nın Sosyal Ağ Sağlayıcılara İlişkin Usul ve Esaslar Kararının İncelenmesi
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulu (“BTK” veya “Kurul”) tarafından “Sosyal Ağ Sağlayıcı Hakkında Usul ve Esaslar” konulu Karar (“Güncel Karar”) 01.04.2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Güncel Karar ile birlikte BTK tarafından 02.10.2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan “Sosyal Ağ Sağlayıcı Hakkında Usul ve Esaslar” konulu karar (“Mülga Karar”) yürürlükten kaldırılmıştır.
13.10.2022 tarihli 7418 sayılı Basın Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’da (“Kanun”) bir kısım değişiklikler ve ek hükümler getirilmiştir. BTK, Kanun’un Ek-4’üncü maddesinde gerçekleştirilen bu değişiklik ve ek hükümleri baz alarak Güncel Kararı yayımlamış ve aynı konuya ilişkin 02.10.2020 tarihli Mülga Kararı yürürlükten kaldırmıştır.
Bu yazımızda, gündelik hayatta çoğumuzun “sosyal medya platformu” olarak ifade ettiği “sosyal ağ sağlayıcı”lara Güncel Karar kapsamında getirilen yükümlülükleri, BTK’nın 02.10.2020 tarihli Mülga Kararı ile karşılaştırarak ve yükümlülüklere aykırılık hali için öngörülen yeni yaptırımlara yer vererek incelemeye çalışacağız.
Kanun’da sosyal ağ sağlayıcı; “Sosyal etkileşim amacıyla kullanıcıların internet ortamında metin, görüntü, ses, konum gibi içerikleri oluşturmalarına, görüntülemelerine veya paylaşmalarına imkân sağlayan gerçek veya tüzel kişiler” olarak tanımlanmaktadır. Kanun’daki değişiklik akabinde BTK’nın yayımladığı Güncel Karar’da, sosyal ağ sağlayıcılara birçok yeni yükümlülüğün getirildiği görülmektedir. Buna göre sosyal ağ sağlayıcılara; adli mercilere bilgi temin etmesi, reklam kütüphanesi oluşturması, çocuklara özgü ayrıştırılmış hizmet sunması, kullanıcıların verilerini Türkiye’de barındırması, kişiler tarafından yapılacak başvurulara ilişkin hazırlanacak raporun niteliği ve yayınlanması, sahte veya ele geçirilen hesaplara ilişkin kullanıcılara başvuru mekanizması sunması ve kullanıcı haklarının korunmasına ilişkin tedbirler alması başta olmak üzere birçok yükümlülük getirildiği ve bunlara aykırılık halinde uygulanacak yaptırımlara yer verildiği görülmüştür.
Güncel Karar’da düzenlenen yükümlülükler;
Sosyal ağ sağlayıcının, kullanıcılarına ait bilgileri talep halinde adli mercilere temin etme yükümlülüğü getirilmiştir.
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yer alan; çocukların cinsel istismarı, halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma, devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçları kapsamında yürütülecek soruşturma ve kovuşturmalarda, Cumhuriyet savcısı veya mahkeme tarafından sayılan suçlara konu internet içeriklerini oluşturan veya yayan faillere ulaşmak için gerekli olan bilgilerin talep edilmesi üzerine ilgili sosyal ağ sağlayıcının Türkiye’deki temsilcisi tarafından adli mercilere bilgi verileceği düzenlenmiştir.
Adli mercilere bilgi verilmesi yükümlülüğüne aykırı davranılması durumunda, sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliğinin yüzde doksan oranında daraltılabileceği düzenlenmiştir.
Kullanıcıların verilerini Türkiye'de barındırma yükümlülüğüne aykırı davranan sosyal ağ sağlayıcılara bir önceki takvim yılındaki küresel cirosunun yüzde üçüne kadar idari para cezası verileceği düzenlenmiştir.
Verilerin Türkiye’de barındırılması yükümlülüğü; Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan sosyal ağ sağlayıcının, Türkiye’deki kullanıcıların başta temel kullanıcı bilgileri olmak üzere Kurum tarafından bildirilebilecek hususlara ilişkin verilerin Türkiye’de barındırılması yönünde gerekli tedbirlerin alınmasıdır.
Veri lokalizasyonuna ilişkin bu yükümlülüğün tanımı, Mülga Karar’da yapılmıştı. Ancak bu yükümlülüğe uyulmaması halinde sosyal ağ sağlayıcıya ne gibi yaptırımlar uygulanacağı düzenlenmemişti. Güncel Karar’da ise bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde sosyal ağ sağlayıcıya bir önceki takvim yılındaki küresel cirosunun yüzde üçüne kadar idari para cezası verileceği düzenlenmiştir.
Belirtmek gerekir ki Güncel Karar’da da veri lokalizasyonuna ilişkin kuralın ne şekilde uygulanacağı konusundaki belirsizlik devam etmektedir. Verilerin aynı anda Türkiye’de ve yurt dışında birlikte barındırılması durumunda sosyal ağ sağlayıcının bu kurala uygun hareket edip etmediği açıkça ifade edilmemiştir. Bunun yerine daha geniş bir ifadeye yer verilerek sosyal ağ sağlayıcının, Türkiye’deki kullanıcıların verilerinin Türkiye’de barındırılması yönünde gerekli tebirleri alması gerektiği belirtilmiş ancak gerekli tedbirlerin ne olduğu açık ve anlaşılır bir ifade ile ortaya konulmamıştır.
Sosyal ağ sağlayıcılara, kullanıcı haklarının korunması konusunda gerekli tedbirleri alma yükümlülüğü getirilmiştir.
Sosyal ağ sağlayıcılara, kullanıcı haklarının korunması adına yeni yükümlülükler getirilmiştir;
Sosyal ağ sağlayıcı, kullanıcıları arasında tarafsız ve eşit davranmalı,
Kullanıcılarına önerdiği içeriğe ilişkin tercihleri güncelleme ve kişisel verilerin kullanılmasını sınırlandırma seçeneği sunmalı,
Kullanıcı hesaplarına ilişkin önemli güvenlik ihlâllerinin tespitinden itibaren en geç yetmiş iki saat içerisinde Kurumu ve kullanıcıları bilgilendirmede bulunmalı,
Sosyal ağ sağlayıcının sunduğu hizmetlerde kullanıcı haklarına etki eden güncellemeler kullanıcıların erişimine sunulmalı,
Kullanıcılara öneriler sunarken hangi parametreleri kullandığına internet sitesinde yer vermeli,
Sosyal ağ sağlayıcı, ele geçirilen veya başkasını taklit eden hesaplara yönelik bir başvuru mekanizması kurmak ve başvuruları makul süre içinde sonuçlandırmalıdır.
Güncel Karar ile birlikte kullanıcıların, özel hayatın gizliliği ve kişisel verilerin korunması haklarını teminen sosyal ağ sağlayıcılara önemli yükümlülükler getirildiği söylenebilecektir. Kullanıcıların gündelik hayatında çok kez karşılaştıkları kullanıcı hesabının başkaları tarafından ele geçirilmesi ya da sahte hesaplar açılarak başkası adına hareket edilmesine karşı sosyal ağ sağlayıcısına gerekli tedbirleri alarak bir başvuru mekanizması oluşturması görevi yüklenmiştir. Böylece kullanıcılar sosyal ağ sağlayıcısına başvurmak suretiyle kişilik haklarına yönelik gerçekleşen bu tür müdahalelerin önlenmesini talep edebilecektir.
Bununla birlikte sosyal ağ sağlayıcıların sundukları hizmetlerde, kullanıcıların verilerini kullanma kapsamlarına ilişkin bilgilendirme yapılması ve verilerin kullanımının sınırlandırılması tercihinin kullanıcıya sunulması yükümlülüklerine yer verildiği görülmektedir. Kullanıcı haklarının korunmasına yönelik bu yükümlülükler incelendiğinde, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (“KVKK”) ile paralel biçimde kişisel verilerin kullanımının amacıyla sınırlı ve ölçülü olması ile ilgili kişilerin aydınlatılması yükümlülüklerine uygun hareket edilmesinin amaçlandığı düşünülebilecektir.
Sosyal ağ sağlayıcılara, çocuklara özgü ayrıştırılmış hizmet sunulması konusunda gerekli tedbirleri alma yükümlülüğü getirilmiştir.
Güncel Karar ile birlikte, sosyal ağ sağlayıcılara getirilen önemli yükümlülüklerden bir diğeri ise çocuk olduğu anlaşılabilen kullanıcılara sunulan içerik, reklam ve diğer hizmetlerde, sosyal ağ sağlayıcı tarafından çocuklara özgü ayrıştırılmış hizmet sunulması konusunda gerekli tedbirlerin alınmasıdır.
Güncel Karar’da sosyal ağ sağlayıcının, çocuk kullanıcılara sunduğu hizmetlerde;
Çocuğun yaşı, üstün yararının gözetilmesi, fiziksel, psikolojik ve duygusal gelişiminin korunması, çocuğa yönelik cinsel istismar ve ticari sömürü risklerinin önlenmesi,
Çocuğa ait kişisel verilerin korunmasında yüksek düzeyde gizlilik ayarları ile asgari düzeyde veri işlenmesinin sağlanması,
Sözleşme, kullanıcı ayarları ve veri politikaları gibi hususların çocuğun anlayabileceği şekilde sunulması,
hususlarının dikkate alınması gerektiği ve bu doğrultuda gerekli tedbirleri almakla yükümlü olduğuna yer verilmiştir.
Bu yükümlülüğe aykırı davranılması durumunda sosyal ağ sağlayıcıya bir önceki takvim yılındaki küresel cirosunun yüzde üçüne kadar idari para cezası verilebileceği düzenlenmiştir.
Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan sosyal ağ sağlayıcılara reklam kütüphanesi oluşturma yükümlülüğü getirilmiştir.
Güncel Karar ile birlikte getirilen yükümlülüklerden biri de reklam kütüphanesi oluşturulmasıdır. Buna göre Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan sosyal ağ sağlayıcılar reklam kütüphanesi oluşturmak ve kendi internet sitelerinde yayınlamakla yükümlü kılınmıştır.
Reklam kütüphanesinde; reklamın içeriği, reklamın türü, reklam veren, reklamın yayında kaldığı dönem, reklamın hedef kitlesi ve hedef kitlesinin belirlenmesinde kullanılan parametreler, reklamın ulaştığı kişi veya grup sayısı gibi hususlara yer verileceği düzenlenmiştir.
Reklam kütüphanesine ilişkin yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya on milyon Türk Lirası idari para cezası verileceği kararlaştırılmıştır.
Kişiler tarafından sosyal ağ sağlayıcıya yapılan başvuruların raporlanması yükümlülüğü uyarınca hazırlanacak raporların barındırması gereken nitelikler belirlenmiş ve bu raporların sosyal ağ sağlayıcının internet sayfasında yayınlanması yükümlülüğü getirilmiştir.
Kanun’un 9 ve 9/A maddelerindeki düzenlemeyle paralel olarak, Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan sosyal ağ sağlayıcıları, kişilik haklarının veya özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiği iddiası ile gerçekleştirilecek içeriğin yayından kaldırılması ve erişimin engellenmesi başvurularına en geç kırk sekiz saat içinde olumlu ya da gerekçesi belirtilmek kaydıyla olumsuz cevap vermekle yükümlüdür.
Yapılan başvuruların cevaplandırılması yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya beş milyon Türk Lirası idari para cezası verileceği düzenlenmiştir.
Sosyal ağ sağlayıcının, kendisine bildirilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararlarının uygulanmasına ve yapılacak başvurulara ilişkin raporları altı aylık dönemlerle Kuruma bildirme yükümlülüğü korunmuş olup ek olarak getirilen düzenleme ile yılın ilk altı ayı için hazırlanacak raporların Temmuz ayı içinde, ikinci altı aylık kısmın ise Ocak ayı içinde gönderilmesi kararlaştırılmıştır.
Sosyal ağ sağlayıcı tarafından BTK’ya bildirilecek raporların içeriği hakkında da oldukça ayrıntılı ek düzenlemeler getirilmiştir. Başvuruların alınması ve değerlendirilmesine yönelik teknik altyapıya ve kararları uygulayacak personel niteliklerine ve idari kapasiteye dair bilgiler ile sosyal ağ sağlayıcının birçok farklı alanda kategorik ve istatistiksel bilgilere de bu raporda yer vermesi gerekecektir. Böylece bir yandan sosyal ağ sağlayıcı için rapor hazırlama konusundaki yükümlülük belirli kılınarak denetleme mekanizmasının etkinleştirilmesi diğer yandan sosyal ağ sağlayıcıların bu raporları kendi internet sitelerinde yayınlamaları konusundaki düzenleme ile şeffaflığın sağlanmasının amaçlandığı söylenebilecektir.
Raporlama yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya on milyon Türk Lirası idari para cezası verileceği kararlaştırılmıştır.
Çeşitli yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda sosyal ağ sağlayıcıya küresel cirosunun yüzde üçüne kadar idari para cezası verilebileceği düzenlenmiştir.
Güncel Karar’da Mülga Karar’a göre ek yükümlülükler getirilmiş ve bunlar çeşitli yükümlülükler başlığı altında toplanarak işbu yükümlülüklere aykırılık hali idari para cezası yaptırımına tabi tutulmuştur.
Sosyal ağ sağlayıcının; verilerin Türkiye’de barındırılması, çocuklara özgü ayrıştırılmış hizmet sunulması, kullanıcı haklarının korunması, can ve mal güvenliğinin korunması, kuruma bilgi verilmesi, kriz planı oluşturulması yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi halinde sosyal ağ sağlayıcıya bir önceki takvim yılındaki küresel cirosunun yüzde üçüne kadar idari para cezası verilebileceği düzenlenmiştir.
Belirtmek gerekir ki idari para cezalarının bir yıl içinde birden fazla defa yasal süresi içerisinde ödenmemesi halinde sosyal ağ sağlayıcıya altı aya kadar reklam yasağı yaptırımı uygulanabilecektir. Reklam yasağı kararının verilmesi halinde Türkiye’de mukim vergi mükellefi gerçek ve tüzel kişilerin ilgili sosyal ağ sağlayıcıya yeni reklam vermesi yasaklanacaktır.
Sosyal ağ sağlayıcı, Türkiye’den günlük erişiminin bir milyonun altında olup olmadığına bakılmaksızın Güncel Karar’ın kapsamına dahil edilmiştir.
Mülga Karar’ın kapsamı belirlenirken Türkiye’den günlük erişimi bir milyonun altında olan sosyal ağ sağlayıcıları kapsam dışında tutulmakta ve sosyal ağ sağlayıcılarına kapsam dışında olduklarına dair BTK’ya talepte bulunabilecekleri kabul edilmekteydi. Güncel Karar’da ise sosyal ağ sağlayıcının erişim sayısı esasına göre kapsam dışı tutulmasını düzenleyen genel nitelikteki hüküm kaldırılmıştır. Bunun yerine sosyal ağ sağlayıcının Türkiye’den günlük erişimin sayısına bakılmaksızın Güncel Karar’ın kapsamı dahilinde olduğu ancak madde metninde özel olarak belirlendiği hallerde istisnai olarak kapsam dışı tutulduğu bir normatif yapı benimsenmiştir.
Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan ve on milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı ağ sağlayıcıları için temsilci belirlenmesinde ek şartlar öngörülmüştür.
Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcının, yetkili en az bir gerçek veya tüzel kişiyi Türkiye’de temsilci olarak belirleme yükümlülüğü devam etmektedir. Güncel Karar’da, gerçek kişi temsilcinin Türk vatandaşı olması şartına ek olarak aynı zamanda gerçek kişi temsilcinin Türkiye’de mukim olma şartı getirilmiştir.
Sosyal ağ sağlayıcı tarafından belirlenecek temsilcinin tüzel kişi olması halinde Türkiye’de kurulmuş ve Türk mevzuatına göre tüzel kişilik kazanmış olması zorunluluğu devam etmektedir. Ancak Güncel Karar ile birlikte Türkiye’den günlük erişimi on milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcının tüzel kişi temsilci belirleyebilmesi için temsilcinin sermaye şirketi şeklinde kurulmuş şube olması veya aşağıda saydığımız ek şartları taşıması zorunlu hale gelmiştir;
a) Sosyal ağ sağlayıcının unvanının ayırt edici ibaresi ile sermaye şirketinin kurulduğu ili
de içeren ticaret unvanına sahip olması,
b) Paylarının tamamının sosyal ağ sağlayıcıya ait olması,
c) Şirket sözleşmesinde sosyal ağ sağlayıcının bünyesinde ve sosyal ağ sağlayıcıya
bağlı olduğunu belirtmesi,
ç) Esas sermaye tutarının en az yüz milyon Türk Lirası olması,
d) Şirket sözleşmesinde, sosyal ağ sağlayıcı tarafından teknik, idari, hukuki ve mali
yönden tam yetkili ve sorumlu kılındığının açıkça belirtilmesi.
Temsilci belirlenmesine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya sırasıyla aşağıda saydığımız yaptırımların uygulanması kabul edilmektedir;
Temsilci belirlenmesine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya, Kurum tarafından bildirimde bulunulur.
Bildirime rağmen temsilci belirlenmesine ilişkin yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya on milyon Türk Lirası idari para cezası verilir.
Verilen idari para cezasının tebliği akabinde temsilci belirlenmesine ilişkin yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya otuz milyon Türk Lirası daha idari para cezası verilir.
İkinci kez verilen idari para cezası akabinde temsilci belirlenmesine ilişkin yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya Türkiye’de mukim vergi mükellefi olan gerçek ve tüzel kişiler tarafından yeni reklam vermesi yasaklanır.
Reklam yasağı kararı akabinde temsilci belirlenmesine ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmemesi hâlinde sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliğinin yüzde elli oranında daraltılması için sulh ceza hâkimliğine başvurulabilir.
Başvurunun kabulüne ilişkin hâkim kararının uygulanması akabinde temsilci belirlenmesine ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmemesi hâlinde sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliğinin yüzde doksan oranına kadar daraltılması için başvurulabilir.
Sonuç
Teknolojik gelişmelerin ilerlemesi ve kitlelerin internet ortamında özellikle de sosyal medya platformları üzerinden girdiği etkileşimin artması ile bu platformlar özelindeki regülasyonların gelişip değiştiğini görmekteyiz. Bu kapsamda her ne kadar BTK tarafından Mülga Karar ile sosyal ağ sağlayıcılara yönelik birtakım yükümlülükler getirilmişse de bunların yeteri kadar açık düzenlenmediği ve bazılarına ilişkin yaptırıma dahi yer verilmediği görülmekteydi.
Güncel Karar ile birlikte; Mülga Karar’da yaptırıma tabi tutulmayan kullanıcı verilerinin Türkiye’de barındırılması yükümlülüğünün idari yaptırıma tabi tutulduğu, kullanıcı başvurularına ilişkin sosyal ağ sağlayıcı tarafından düzenlenecek ve yayınlanacak raporun barındırması gereken içerikler ile ilgili boşlukların giderildiği görülmektedir. Bununla birlikte kullanıcı verilerinin Türkiye’de barındırılması ile ilgili sosyal ağ sağlayıcının alması gerekli tedbirlerin ne olduğuna Güncel Karar’da da açıkça yer verilmemiştir. Son olarak Güncel Karar’da sosyal ağ sağlayıcılar yönünden birçok yeni yükümlülük düzenlenmiş olup bu yükümlülükler yazımızda incelenmiştir.
Güncel Karar ile sosyal ağ sağlayıcılara getirilen bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde otuz milyon Türk Lirası’na kadar idari para cezası, sosyal ağ sağlayıcının bir önceki takvim yılındaki küresel cirosunun yüzde üçüne kadar idari para cezası, Türkiye’de mukim vergi mükellefi gerçek ve tüzel kişilerin ilgili sosyal ağ sağlayıcıya yeni reklam vermesinin yasaklanması ve sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliğinin yüzde doksan oranına kadar daraltılması yaptırımları uygulanabilecektir. Söz konusu yaptırımlar sosyal ağ sağlayıcıların faaliyetinin büyük oranda kısıtlanmasına ve yüksek miktarda idari para cezalarının verilmesine yol açacağından sosyal ağ sağlayıcıların Güncel Karar kapsamında gerekli tedbirleri alması gerektiği söylenecektir.